Purple Rain: … en het regent, en het regent, opiaten

Een van de medicijnen die het afgelopen jaar het meest in het nieuws voorkwam is de opiaat Oxycodon. En dat is zeker niet zonder reden. Berichten uit Amerika en Canada over duizenden sterfgevallen veroorzaakt door een overdosis aan Oxycodon of Fentanyl, bereiken regelmatig het nieuws in Nederland, bijvoorbeeld in 2016. Popster Prince overleed na een jarenlange verslaving aan opiaten aan een overdosis Fentanyl.1 Ook in ons kleine kikkerlandje is er sprake van een stille epidemie. Vorige maand bleek uit cijfers van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) dat het aantal overdoses en vergiftigingen met Oxycodon het afgelopen jaar met de helft is toegenomen.2 Wat is Oxycodon en hoe is deze enorme stijging van verslavingen en overdoses ontstaan?

Oxycodon is een semisynthetische opioïde pijnstiller en wordt gebruikt bij het behandelen van hevige pijn na operaties of bij kanker. Deze opiaat werd in 1916 al bereid in Duitsland uit Thebaïne, wat in kleine hoeveelheden voorkomt in opium. Op basis van gewicht is Oxycodon tweemaal potenter dan morfine.3 Het is een uiterst selectieve volledige agonist van de u-opioïde receptor (MOR), wat de voornaamste biologische target is van de endogene neuropeptide β-endorphine.4 Oxycodon bindt aan de MOR, waarna een G eiwit-complex zich vrijmaakt wat de afgifte van neurotransmitters door de cel remt door de hoeveelheid geproduceerde cAMP te verminderen, calciumkanalen te sluiten en kaliumkanalen te openen.5 Er wordt gedacht dat Oxycodon beloning en verslaging produceert door het activeren van de MOR in de mesolimbische pathway, ook wel de beloning pathway genoemd.6 Tolerantie voor Oxycodon treedt op voor de pijnstillende en belonende effecten van opioïden door onder andere tolerantie op receptorniveau.7

In Nederland is het aantal gebruikers van Oxycodon tussen 2008 en 2018 toegenomen van 93 duizend naar 485 duizend, waar het aantal gebruikers van Fentanyl steeg van 65 duizend naar 111 duizend. Als verklaring voor de toename in het voorschrijven van Oxycodon worden verschillende redenen genoemd. Vergrijzing, de toenemende eenzaamheid en de maatschappelijke aandacht voor pijnbestrijding zouden staan aan de basis van de verhoging van Oxycodon gebruik het afgelopen decennium. Ook wordt de opiaat sneller voorgeschreven, al bij een botbreuk of een amandeloperatie. In de Volkskrant vertelden in juni 2018 Albert Dahan van het LUMC over het ontbreken over kennis van opiaten bij artsen. Volgens Dahan geloven veel artsen niet dat het zo verslavend is. Hoogleraar anesthesiologie Frank Huygen gaat zelfs nog verder en zegt dat artsen onvoldoende worden opgeleid in pijnbehandeling. Volgens Huygen weten veel artsen niet hoe ze dit soort medicijnen goed moeten opbouwen, afbouwen en hoe ze patiënten goed moeten begeleiden.8

Eerder dit jaar kondigde het kabinet maatregelen aan tegen de alarmerende toename van het gebruik van Oxycodon en Fentanyl. Betere informatievoorziening over de gevaren van langdurig gebruik van deze opiaten is noodzakelijk om deze stille epidemie een halt toe te roepen. Ook lijkt terughoudendheid met het meegeven van grotere hoeveelheden Oxycodon en Fentanyl een wijze strategie om verslavingsgevallen en mogelijke overdosering te voorkomen.9

  1. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/overdoses-met-pijnstiller-oxycodon-nemen-snel-toe~bf3649eb/
  2. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/stijging-overdosissen-met-oxycodon.htm
  3. https://www.apotheek.nl/medicijnen/oxycodon?product=oxycodon#belangrijk-om-te-weten-over-oxycodon
  4. Mellar P. Davis, et al. (28 May 2009). Opioids in Cancer Pain.
  5. Chahl L, et al. (1996). “Opioids- mechanism of action”.
  6. Larry Squire, et al.(17 December 2012). Fundamental Neuroscience.
  7. Raymond S. Sinatra, et al. (14 October 2010). The Essence of Analgesia and Analgesics.
  8. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/gebruik-verslavende-pijnstillers-loopt-volgens-artsen-uit-de-hand~b8988d74/
  9. https://www.rtlnieuws.nl/lifestyle/gezondheid/artikel/4596001/verslavende-pijnstillers-oxycodon-aangepakt-herhaalrecept